Hester Klein Lankhorst is nu anderhalf jaar directeur van het Afvalfonds en een breuk met het verleden is dat ze als directeur naar buiten treedt en open spreekt over dingen die beter zouden kunnen. En ze heeft een verhaal. ‘We willen naar een eerlijker systeem. Wie minder goed recyclebare verpakkingen op de markt brengt, gaat meer betalen. We zijn er om normen te halen, maar die zijn zo hoog dat we echt extra stappen moeten zetten. Het is voor iedereen goed als al het verpakkingsafval als nieuwe grondstof wordt gebruikt. Eigenlijk zou het zo goed moeten gaan, dat we onszelf kunnen opheffen.’
Dat een directeur van het Afvalfonds naar buiten treedt om te vertellen dat een aantal zaken echt beter kan, is bijzonder. ‘We hebben gezien dat we alleen verder komen als we ook vertellen wat er minder goed gaat. We merken in de discussies met externe partijen dat het over meer gaat dan geld alleen. Er is behoefte aan transparantie’, legt Klein Lankhorst uit.
Het feit dat er steeds meer wettelijke verplichtingen komen, maakt dat onze taken en verantwoordelijkheden groeien. Het is onze rol om ervoor te zorgen dat materiaalstromen beter hergebruikt kunnen worden. Een van de middelen die we inzetten, is een eerlijker systeem door middel van tariefdifferentiatie. We hebben nu één regulier tarief voor plastic en één kortingstarief voor goed recyclebare plastic verpakkingen, dat worden er dus meerdere. Zo hopen we nog meer bedrijven te stimuleren om goed recyclebare mono-materialen te gebruiken.’
Ander verhaal
Omdat we vooroplopen in Europa was de boodschap altijd “het gaat goed”. Mooie inzamelings- en recyclingcijfers, die iedereen kent. ‘Dat klopt en het gaat ook goed bij glas, papier en karton, en metalen. Maar plastic is een ingewikkelder verhaal en dat moeten we eerlijk vertellen. Op dit moment is 27% van de verpakkingen goed recyclebaar. De rest wordt ook wel gerecycled, maar krijgt een laagwaardige toepassing. Wij weten dat hoe meer materiaal weer in verpakkingen kan worden hergebruikt, des te meer het cirkeltje rondloopt. Dat drukt niet alleen de kosten, maar brengt ons ook een stap dichter naar circulariteit. En dat is goed voor iedereen.’
Maar het gaat niet om kunststof alleen. Bij papier komen er meer laminaten in de reststroom. En dan hebben we het nog steeds over recycling. Uiteraard staan preventie en hergebruik nog hoger op de Ladder van Lansink. ‘Hergebruik kan lang niet altijd, maar waar het kan, zou het mooi zijn als het meer gebeurt. Als je iets maar een keer hoeft te recyclen in plaats van zes of zeven keer, hoeft het ook niet door het fonds heen.’
Nooit snel genoeg
Klein Lankhorst beseft dat sommige groepen vinden dat het bedrijfsleven nooit genoeg doet. ‘Criticasters zeggen dat producentenverantwoordelijkheid niet werkt, maar uit een model dat we lieten opstellen door de Rebel-groep blijkt dat wanneer iets zo goed mogelijk wordt gerecycled en als grondstof wordt hergebruikt, je naar een circulaire economie gaat. We zitten in een transitiefase, althans voor plastic.’
De directeur van het Afvalfonds weet dat de boodschap van tariefdifferentiatie mooi is, maar voor de criticasters nooit genoeg. ‘Dat zal altijd zo blijven. Maar ik denk wel dat het steeds meer weerklank vindt. Er gebeurt zoveel. Kijk naar AH refill, waarbij je in de winkel je eigen verpakking vult. En organisaties als CBL en FNLI reduceren het aantal verschillende soorten materialen. Criticasters zouden ook naar die ontwikkelingen moeten kijken. Er is echt iets aan het veranderen, maar het gaat hen nooit snel genoeg. In Europa liggen we aan kop. We moeten alleen België voorlaten. Ook in vergelijking met andere producentenverantwoordelijkheden doen we het goed. We zijn op de goede weg, maar we moeten een tandje bijzetten, omdat dat ook voor ons fonds goed is en voor onze achterban; eigenlijk voor iedereen. Als we de grondstoffen in de keten houden, dan kost het uiteindelijk het minst en blijven deze beschikbaar voor onze achterban.’
Gezien de (geopolitieke) schaarste is er nog een extra reden om grondstoffen in Nederland en Europa te houden. ‘Dat is geopolitiek gezien pure winst.’
Perverse prikkels weghalen
‘Wat belangrijk is, is dat we nog meer transparantie in de keten krijgen, waardoor we perverse prikkels eruit kunnen halen’, zegt Klein Lankhorst. Dat vraagt om uitleg. ‘Als je nu een slecht recyclebare verpakking in de keten brengt, is dat duur, maar je krijgt weinig prikkels om te veranderen. En er zijn partijen in de keten die verdienen aan mindere kwaliteit afvalstromen. We moeten daarom ook kijken naar de kwaliteit van inzameling. Wat zijn goede inzamelsystemen en wat niet? Wat werkt wel en wat niet? De gemeenten hebben in Nederland de verantwoordelijkheid voor het inzamelingsbeleid, dus dat is niet eenvoudig te veranderen. Maar je moet wel het gesprek met ze aangaan. Dat is nieuw. Dat was eerst niet nodig, maar bij de nieuwe, hoge normen is dat noodzakelijk.’
Plafond aan tarieven
Met gedifferentieerde tarieven gaat het Afvalfonds bedrijven dus stimuleren om volledig recyclebare verpakkingen op de markt te brengen. Maar ook daar zitten grenzen aan. ‘Men moet zich wel realiseren dat wij geen winstoogmerk hebben, dus er zit een plafond aan de tarieven die wij kunnen hanteren. Voor verpakkingen die echt niet recyclebaar zijn, zijn er misschien andere instrumenten nodig om ze van de markt te krijgen; dan rest alleen nog wetgeving. Daarnaast moet iedereen ook beseffen dat wij de afspraken uitvoeren die bij Europese wetgeving zijn vastgelegd. Er is nu eenmaal gekozen voor een focus op recycling en hergebruik. Daar worden we op afgerekend. We leveren hiermee direct ook een bijdrage aan de CO2 reductie. Vorig jaar werd 368 Kton plastic gerecycled, wat gelijk staat aan 920 Kton CO2 besparing.
Awards
Er gebeurt op dit moment veel in de keten om de afvalstroom schoner te krijgen en de recyclinggraad verder omhoog te krijgen. ‘Er zijn natuurlijk moeilijk te recyclen verpakkingen, die onder vuur liggen. We kijken nu of er met chemische recycling mogelijkheden zijn om dit soort verpakkingen te verwerken. Er lopen verschillende innovatieprojecten met recyclingbedrijven. Ook op die manier proberen we stappen naar een circulaire afvalstroom te zetten.’
Om die innovatie te stimuleren en om te laten zien wat er allemaal gebeurt, riep het Afvalfonds de Afvalfonds Verpakkingen Awards in het leven. Lees op onze website meer over deze awards, de genomineerden en de reden waarom dit initiatief is genomen.
