Greenwashing?

Om milieudoelstellingen voor verpakken te halen, maken veel bedrijven de ommezwaai van plastic naar papier, karton of worden dunne kunststof folies vervangen door een dikkere cellulose folie met een coating. Zijn deze veranderingen beter voor het milieu of is hier sprake van greenwashing? Diverse experts uit de industrie geven hun mening.

‘Verpakkingen van cellulose acetaat (CA) vragen bijna twee maal zoveel energie om te maken, in vergelijking met verpakkingen van (BO)PP’, zegt professor Roland ten Klooster van Universiteit Twente. ‘Daarnaast zie je dat bedrijven gebruik maken van een PVdC-coating om te sealen. CA bestaat al heel lang en komt nu weer terug omdat het van cellulose gemaakt wordt, maar er kleven ook nadelen aan waardoor je kan spreken over greenwashing.’

‘Bedrijven kiezen vaak voor cellulose acetaat omdat het composteerbaar is. De vraag daarbij is wel wat is er opgebracht als sealmedium? CA zelf heeft een erg hoge carbon footprint. En waarom zou je een materiaal dat gemaakt is met veel energie in de natuur laten afbreken? Je gooit alle energie die erin is gestopt weg. Dat is niet duurzaam, recyclen komt als eerste. Papier en karton recyclen we ook, maar daar zitten vaak veel chemicaliën in, en die gooien we sowieso niet graag in de natuur. Denk bijvoorbeeld aan de gebruikte inkten.’

Kunststof snoepwikkel vervangen door waspapier

‘Er zijn bedrijven die de kunststof snoepwikkel vervangen door waspapier en dat kan een goede insteek zijn, vooral omdat de was plantaardig is. De vraag is wel met wat voor papier (grammen per vierkante meter) de wikkel is vervangen. En let op, papier bevat meestal chemicaliën, om het sterker, vochtbestendiger, bedrukbaar te maken, et cetera. Deze chemicaliën kunnen zelfs microvezels veroorzaken, want wat we tegenkomen bij onderzoek zijn acetaten, acrylaten, alkyls, styreen-etheencopolymeren enzovoort, meestal opgebracht als waterige dispersie. Het is niet voor niets dat de CEPI vraagt om eerst recycletesten uit te laten voeren bij een onafhankelijk instituut omdat de papierrecycling problemen kent door de vele coatings die binnenkomen. Vooral dispersie coatings geven kleine verklevingen in de pulp en dat leidt tot stickies op de zeef. SmurfitKappa deed daarom laatst een oproep om niet meer dan 5% non-paper based materialen te gebruiken.’

Keuzes maken

‘Het is relatief makkelijk om fabrikanten te beschuldigen van greenwashing, terwijl ze vaak dingen doen uit goede bedoelingen’, zegt Koen Kuypers, voorzitter VNV en senior specialist packaging engineering Organon. ‘Bepaalde keuzes zijn niet zo zwart wit te maken. Het is bijvoorbeeld lastig te beoordelen of gecoat papier wel of niet recyclebaar of degradeerbaar is. Er zijn vaak geen harde antwoorden te krijgen en er is meestal wel een mits of een maar.’

‘Een fabrikant moet zich van tevoren goed laten informeren om niet beschuldigd te worden van greenwashing, terwijl hij probeert een zo milieuvriendelijk mogelijke verpakking te ontwikkelen. Als je echt zeker wilt weten of ze een goede keuze maken, zal je een kostbare LCA moeten laten maken.’ ‘Focus je op energie, hernieuwbare grondstoffen of de laagste milieubelasting? Het is een lastige discussie. Het begint allemaal bij wat zijn je doelen en wat wil je bereiken. Stel daarom in het begin duidelijke doelen en communiceer deze; liefst tot aan de consument.’ 

End-of-life

‘Vaak is de intentie goed, maar kan de uitvoering beter’, zegt Siem Haffmans van Partners for Innovation. ‘Het gebruik van cellulose acetaat bijvoorbeeld, zou een oplossingen kunnen zijn als het om een out-of-home product gaat waarbij er een relatief grote kans is dat de verpakking in het milieu terecht komt. Bijvoorbeeld bij een snack die scholieren meenemen. Denk bijvoorbeeld aan de Mars-wikkel die nog veel op straat wordt gevonden.’

‘Betreft het een product dat thuis wordt genuttigd, dan zou ik eerder kiezen voor een plastic folie die mee kan in de recyclingstroom. Dat is altijd beter dan aluminium en beter dan een CA-folie die veel energie verbruikt. Daarnaast zijn er betere alternatieven voor CA, zoals papier met een bio-afbreekbare coating. Hier zijn momenteel veel ontwikkelingen in gaande. Kijk dus vooral naar de end-of-life en houd nieuwe ontwikkelingen in de gaten.’

Complete eenheid

‘Vettige producten, zoals chocolade en chips, zijn lastig te verpakken. Ze hebben een barrièremateriaal nodig en je kan niet even snel zeggen welke verpakkingsmateriaal het beste is’, meent Karen van de Stadt van het KIDV. ‘Momenteel zijn er veel partijen opzoek naar een barrière papier dat recyclebaar is. Die zoektocht is volop aan de gang. Daarbij heb je te maken met verschillende wetgeving in andere landen. Wat in Nederland niet kan of juist wel mag, kan in het buitenland weer anders zijn. Maar het weglaten van aluminium, dat bij productie veel energie verbruikt, is vaak een goede stap. Behalve als het product daarmee te snel bederft en verloren gaat. Er zijn zeker stappen te zetten, Elopak heeft bijvoorbeeld recentelijk een alu-vrij aseptisch pak ontwikkeld en zeggen daarbij dat de recyclebaarheid hetzelfde is gebleven maar dat het weglaten van het aluminium een eerste stap in de goede richting is.’

‘Voor home compostable packaging geldt dat de compostering goed moet plaatsvinden in de juiste omstandigheden. Hierbij is het belangrijk dat niet alleen het materiaal composteerbaar is maar de hele verpakking. Je moet de coatings, drukinkten en lijm ook meenemen in de beoordeling. Kijk dus goed naar de complete eenheid.’

Praktijktoets

‘Op onze site Papier Circulair is veel te terug te vinden over de eisen die gesteld worden vanuit de recyclingindustrie’, zegt Corneel Lambregts van VPN. ‘Zo lees je dat een éénzijdige vochtbarrièrecoating op karton wel is toegestaan en een dubbele coating niet. Daarnaast raden wij bedrijven aan om een recyclability-test te laten uitvoeren door gecertificeerde laboratoria.’

‘De ontwikkelingen op het gebied van barrièrecoatings gaan snel en zijn lastig te overzien. Daarom is het Europese platform EverGreen opgericht. Bedrijven, producenten en de recyclingsindustrie werken daarin samen. Verder raad ik bedrijven aan die vragen hebben om aan tafel te gaan met de recyclingexperts. Zij weten wat wel of niet kan en kunnen eventueel een test doen. Onlangs is er bijvoorbeeld een praktijktest gedaan voor papieren koffiebekers. Door zo’n batch in de pulper te gooien zie je daadwerkelijk wat er in de zeef achterblijft. Een praktijktoets is belangrijk.’

De oplossing

‘Er is helaas nog steeds geen biologisch afbreekbaar materiaal dat minder energie vraagt om te maken en/of goed afbreekt in de door ons gebruikte processen’, zegt Ten Klooster tot slot. ‘Dit is de reden dat de EU het gebruik voorlopig ontmoedigt, zoals in de Single Use Plastics Directive. Een commissie van de EU heeft aanbevelingen gedaan waaronder het krijgen van duidelijkheid over wat afbraak betekent, wat gebeurt er in één week, twee weken et cetera. En wat blijft over. Pas daarna kan gekeken worden naar definities en standaarden. We hebben nog een lange weg te gaan op dit terrein.’