De SUP-richtlijn van 1 juli dwingt ondernemers om alternatieven te zoeken. Een oplossing voor friet is bijvoorbeeld een afbreekbaar bakje gemaakt uit suikerriet, vertelt Oscar Heberlé, snackbareigenaar Snackpoint Oirsbeek. ‘Voor friet zijn deze bakjes een oplossing, maar voor de frikandel special of de gehaktbal met saus zijn er nog geen betaalbare alternatieven voor.’
‘Duurzame bekers zijn voor ons geen oplossing’, zegt Michiel Scheijen, manager coffeelovers. ‘Sommige bekers laten een smaakje achter en we hebben bekers gehad waar spontaan de bodem onderuit viel door de warme drank die er in zat.’
Shing Chi Yip van restaurant Chi heeft kartonnen bakje uitgetest, maar die houden volgens hem het eten niet goed warm en begonnen soms te lekken door het warme eten. ‘Soms liet de lijmlaag van het karton los en droop de saus door de bakjes heen.’
Getrapte invoering SUP
De SUP volgt een getrapte invoering. Tijdens de eerste trap in juli 2021 zijn een aantal eenmalige plastic wegwerpproducten verboden, zoals plastic rietjes en wegwerpbestek. Daarnaast geldt vanaf die datum dat bepaalde plastic houdende producten een opvallende markering op de verpakking moeten hebben die aangeeft dat er kunststof in zit, dat het in de afvalbak thuishoort en dat dit als zwerfafval een negatief effect heeft op het milieu.
Producenten verantwoordelijkheid
Begin dit jaar werd de tweede trap, de producentenverantwoordelijkheid ingevoerd. Die houdt in dat de producenten moeten meebetalen aan het schoonmaken van de straten die vervuild zijn door plastic zwerfafval. Hiervoor dragen ze € 2,30 per 1000 stuks plastic verpakkingen af aan het Afvalfonds. De zogenoemde SUP-heffing. Het Afvalfonds keert dat geld uit aan gemeenten die hun straten van plastic verpakkingen ontdoen.
Om helderheid te geven wat onder deze tweede SUP-trap valt, hebben Partners for Innovation en Rebel een Afwegingskader opgezet. Dit hulpmiddel bevat beslisbomen, definities en voorbeelden voor voedselverpakkingen, zakjes en wikkels, drinkbekers en drankverpakkingen. Het geeft ook duidelijkheid over welke eenmalige kunststof portieverpakkingen onder SUP-heffing vallen. Het gaat om de portieverpakking voor direct gebruik. ‘Daar hebben we portielijsten voor gemaakt die duidelijk maken wat wel en niet één portie is. En het moet voor directe consumptie zijn, er is dus geen verdere bereiding nodig’, zegt Siem Haffmans van Partners for Innovation.
Meerprijs ‘to go’ verpakkingen
De derde SUP-trap in juli dit jaar betreft de meerprijs die consumenten moeten gaan betalen voor plastic drinkbekers en vormvaste voedselverpakkingen. Haffmans: ‘Als je straks bij het station of benzinepomp een beker koffie bestelt, dan staat op het bonnetje de koffieprijs en 25 cent meerprijs voor de beker.
En voor voorverpakte kleine porties groente, fruit, noten en portieverpakkingen voor bijvoorbeeld beleg en saus geldt 5 cent. En voor een maaltijd 50 cent. Die bedragen moeten dus zichtbaar zijn op de kassabon’ De genoemde meerprijzen zijn een richtbedrag dat tot stand is gekomen op basis van onderzoek naar de effectieve prijs om de verandering in keuze van consumenten te stimuleren. Elke ondernemer kan de meerprijs dus zelf bepalen, maar het gratis meegeven van drinkbekers en voedselcontainers is niet meer toegestaan.’
Eigen beker of bakje
‘Daarnaast moet de aanbieder ook een herbruikbaar alternatief aanbieden of kan de consument ook zelf een eigen beker meenemen en die laten vullen. Dat laatste is wat de overheid graag wil, het is allemaal bedoeld om mensen te verleiden om hun eigen beker mee te brengen. Reductie is het doel. Dit moet vanuit Europa, want Nederland moet volgens Europa zorgen dat ze in 2040 15% minder eenmalige plastic verpakkingen gebruiken ten opzichte van 2018. Voor Single Use Plastics in Nederland is het afgeleide doel om 40% reductie van plastic voedselverpakkingen en drinkbekers te realiseren in 2026 ten opzichte van 2022.’
Prikkel tot reductie
De meerprijs is de prikkel tot reductie. Er zijn echter ondernemers die de meerprijs als een soort inkomstenverhoging zien. ‘We rekenen gewoon 50 cent extra voor een plastic bakje’, zegt Shing Chi Yip van restaurant Chi.
‘Ja, dat mag. Maar ze moeten ook een herbruikbaar alternatief aanbieden en consumenten mogen ook een eigen verpakking meenemen’, zegt Haffmans. ‘Ondernemers moeten zorgen voor een retoursysteem waar de consument de verpakking kan inleveren en die vervolgens daadwerkelijk opnieuw wordt gebruikt. Ze zullen dus stevigere bakjes moeten kopen. Ik ben benieuwd hoe het in de praktijk zal gaan.’
SUP-trap 4: de horeca
De volgende SUP-maatregel gaat in januari 2024 in. Vanaf dan zijn plastic wegwerpbekers en maaltijdverpakkingen verboden voor consumptie ter plaatse. Bijvoorbeeld in een horecagelegenheid, op een festival, vereniging, sportclubs of op kantoor.
De nieuwe norm is dan de inzet van herbruikbare bekers of verpakkingen. Er is een uitzondering: wanneer het echt nodig is, kunnen bedrijven ervoor kiezen bepaalde plastic wegwerpbekers en -maaltijdverpakkingen te blijven gebruiken, mits ze 75% tot 90% hiervan weer inzamelen voor hoogwaardige recycling tot nieuwe voedselverpakkingen. Denk aan PET bekers op festivals.
McDonald’s verpakkingen
Fastfoodketen McDonald’s bijvoorbeeld, zal vanaf januari 2024 voor consumenten die in hun restaurant gaan eten herbruikbare verpakkingen moeten gaan inzetten. Milkshakes moeten dan in herbruikbare bekers. En om te voorkomen dat die bekers mee naar huis worden genomen, kan de fastfoodketen statiegeld gaan heffen. Vervolgens zal McDonald’s de bekers moeten schoonmaken voor hergebruik. Dat kost ze extra ruimte en daar zijn ze niet blij mee. McDonald’s heeft daarom een onderzoek laten doen door managementadviesbureau Kearney om de milieu-, economische, hygiëne- en betaalbaarheid van verschillende verpakkingsoplossingen te beoordelen. Dit ‘No Silver Bullet’ rapport zet vraagtekens bij de milieuwinst van herbruikbare verpakkingen. ‘Een herbruikbare beker moet 50 tot 100 keer worden geretourneerd en hergebruikt om hem milieuvriendelijker te maken dan een papieren beker voor eenmalig gebruik. Dit zijn onhaalbare omwentelingen door schade, besmetting of verlies’, aldus het rapport.
Het rapport benadrukt daarom dat er een mix van oplossingen nodig is om te zorgen voor circulariteit in de afhaal- en dinersegmenten, en dat herbruikbare consumptiemodellen niet kunnen worden geïmplementeerd in afhaalconsumptie.
'Wilt u het hier opeten of meenemen?'
‘De vraag “Wilt u het hier opeten of meenemen?”, wordt heel belangrijk’, meent Haffmans. ‘Voor “hier opeten” moeten ze het serveren op een herbruikbaar systeem. Voor “meenemen” gaat het meerprijssysteem in werking. Voor de McDrive valt dus alles onder de meerprijs.‘
Gerecycled plastic en tethered caps
De reeks van SUP-maatregelen eindigt in juli 2024 wanneer de eisen aan plastic flessen en drankpakken wordt aangescherpt. Deze verpakkingen moeten deels uit gerecycled materiaal bestaan. Daarnaast dient de dop of het deksel vast te blijven zitten aan de fles, de zogenoemde tethered caps. Zodat ze meegaan in het recycleproces.
Net als plastic tasjes
Haffmans verwacht dat de meerprijs wel effect zal hebben. ‘Als mensen elke keer voor eenmalig moeten betalen, gaan ze toch een keer een herbruikbare beker overwegen. Elke dag 25 cent extra voor een koffie op het station loopt toch op. Net zoals bij plastic tasjes, waar ook een meerprijs voor is ingevoerd, verwacht ik een reductie van de SUP-verpakkingen.’
Het verbod op plastic tasjes ging in op 2016 en kort daarna bleek uit onderzoeken dat de maatregel leidde tot 70% minder plastic tasjes. Zo’n forse reductie hopen ze nu ook te bereiken met het weggooiplastic. Ook nu hoopt de overheid dat de consument middels een prijsprikkel ander gedrag gaat vertonen. De dagelijkse hoeveelheid van 19 miljoen plastic wegwerpbekers en -bakjes zal moeten slinken.
