Rob Verhagen: 'Nederland wil leidend worden in circulaire plastics’

‘In de kunststof industrie praatten we vooral over elkaar, niet met elkaar,’ zei Rob Verhagen. ‘Daarmee los je weinig op, terwijl de vraagstukken te groot zijn om versnipperd aan te pakken. Daarom is het goed dat de Plastic Tafel is opgezet.’
Een groot deel van zijn verhaal ging over de totstandkoming van die Plastic Tafel, een samenwerkingsverband waarin overheid, industrie en ketenpartijen gezamenlijk oplossingen zoeken voor CO₂-reductie, financiering en recycling. Verhagen schetste hoe verschillende ministeries langs elkaar heen werkten en hoe ook partijen in de kunststofketen elkaar niet goed wisten te vinden.
De Plastic Tafel werd, mede door tijdsdruk, een intensief traject. Waar het ministerie drie jaar had gewerkt aan een eerdere heffing, kregen de betrokken partijen zes weken om met alternatieve oplossingen te komen. Er ontstonden drie deeltafels: Heffingen, Normering & Marktcreatie en Flankerend beleid.
Volgens Verhagen bracht vooral de keuze voor een ambitieuze missie nieuwe energie: ‘Steven van Eyck, de regeringsvertegenwoordiger Circulaire Economie, zei: “We willen niet pleisters plakken, maar leidend worden in Europa op circulaire plastics”. Vanuit zo’n missie ga je anders denken.’

De uiteenlopende beeldvorming en conclusie Plastic Tafel

Verhagen liet zien hoe verschillend media verslag deden van het eindrapport. Afhankelijk van de krant varieerde de boodschap van optimistisch tot kritisch. Dat onderstreepte volgens hem dat de uitkomsten breed geïnterpreteerd kunnen worden.
‘De hoofdconclusie, dat Nederland koploper kan worden in circulaire plastics, kwam nauwelijks in de pers terug,’ merkte hij op.

Inzicht in polymeren en ketens

Een ander belangrijk punt in zijn bijdrage was het verschil tussen sectoren. Verhagen legde uit dat polymeren en de toepassingen sterk uiteenlopen. Verpakkingen gebruiken vooral PE, PP en PET, terwijl de bouwsector veel PVC inzet.
‘Als je dat niet begrijpt, begrijp je ook niet waarom sectoren verschillend reageren op circulair beleid,’ aldus Verhagen. ‘Iedere partij kijkt vanuit zijn eigen materiaalstromen.’
Deze verschillen zijn volgens hem ook zichtbaar in de mate waarin recyclaat wordt ingezet. PET loopt voorop, terwijl andere sectoren achterblijven.

Van digitale paspoorten tot marktprikkels

De tafel Marktcreatie besprak maatregelen die de inzet van recyclaat moeten stimuleren. Een belangrijke ontwikkeling hierin is het digitale productpaspoort, waarin moet worden vastgelegd hoeveel gerecycled materiaal in producten zit.
Producten zonder recyclaat zouden bijdragen aan een fonds dat innovatie en recycling moet financieren. De invoering is uitgesteld naar 2029, wat volgens Verhagen voor verwarring zorgt: ‘Sommigen denken dat ze nu niets hoeven omdat in 2030 de PPWR ingaat. Maar dat is een andere wet en een ander domein.’
Ook het prijsverschil tussen virgin materiaal en recyclaat blijft een knelpunt: wanneer nieuw materiaal goedkoper is, daalt de vraag naar recyclaat.

Het Deltaplan van Verpakt

Verhagen ging in op het Deltaplan circulaire kunststofverpakkingen van Verpakt. Dat plan bevat een toezegging om 115.000 ton extra recyclaat bovenwettelijk te gebruiken.
‘Het is een mooi initiatief en een stap vooruit,’ zei hij. ‘Maar het brengt nog geen echte versnelling, omdat een groot deel van die inzet al gebeurt binnen bestaande PET-stromen.’
Wel ziet hij het als een solide basis voor verdere afspraken, zoals tariefdifferentiatie en een circulaire plastic bank die vraag en aanbod van recyclaat beter moet verbinden.

Heffingen en bestuurlijke spanning

Over de Heffingentafel was Verhagen minder positief. De vraag wie 167 miljoen euro plastic heffing moet bijdragen leidde tot weinig enthousiasme. Het verplaatsen van de heffing naar afvalverbrandingsinstallaties (AVI’s) zorgt volgens hem voor een nieuwe bestuurlijke strijd, omdat veel AVI’s in handen zijn van gemeenten en provincies.
‘Je zag de botsing al aankomen,’ zei hij. ‘De lokale politiek en landelijke politiek zitten hier niet op één lijn.’

De bredere context van circulaire economie

Naast de Plastic Tafel haalde Verhagen het Nationaal Plan Circulaire Economie aan. Volgens hem ontstaat ook daar een dubbel beeld: het plan klinkt ambitieus, maar het beschikbare budget daalt. Voor verpakkingen is de conclusie beperkt: Nederland volgt simpelweg de PPWR.
Hij verwacht dat er meer ketenoverstijgende tafels komen, zoals in textiel en bouw, maar betwijfelt of deze net zo effectief worden. ‘De Plastic Tafel werkte omdat er enorme tijdsdruk en financieel risico was. Dat heb je niet in elke sector.’

Level playing field als grootste knelpunt

Aan het einde van zijn bijdrage wees Verhagen op een structureel probleem: de grote hoeveelheid niet-conforme producten die via online platforms in Nederland worden verkocht.
‘Tussen de 85 en 95 procent voldoet niet aan de warenwet,’ zei hij. ‘En dat komt uiteindelijk in onze afvalstromen terecht. Dan moeten wij recyclaat inzetten met strenge normen, terwijl deze producten zware metalen bevatten. Dat is een oneerlijk speelveld.’|
Volgens hem ligt hier een grote handhavingsopgave: ‘Als we dat niet aanpakken, worden we het chemisch afvalpuntje van de wereld.’

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Verhagen schetste een beeld van een sector die volop in beweging is, maar ook worstelt met complexiteit, uiteenlopende belangen en onvolledige regelgeving. Hij benadrukte dat samenwerking, realistische prikkels en consistent beleid nodig zijn om circulaire doelen te halen. ‘Het wordt niet makkelijker,’ besloot hij. ‘Maar er gebeurt wel veel. En uiteindelijk draait het om een eerlijk speelveld en gezamenlijke verantwoordelijkheid.’