‘Bedrijven moeten verpakkingsafval zien als grondstof.’

Hester Klein Lankhorst, algemeen directeur van het Afvalfonds Verpakkingen, voelt zich als een vis in het water in haar huidige functie. Ooit was ze advocaat, maar in 2002 stapte ze over naar het ministerie van VROM, waar ze uiteindelijk hoofd werd van de opsporingsdienst en zich onder meer met illegale afvalstortingen bezighield. In 2012 lonkte het bedrijfsleven en met het opzetten van het KIDV (Kennisinstituut Duurzaam Verpakken) kwam die overstap er.

‘Mijn drive is om dingen in beweging te zetten en die kans kreeg ik in 2012. Ik werkte als directeur van het KIDV met en voor het bedrijfsleven. Het was pionierswerk. Karen van de Stadt en ik begonnen met z’n tweeën. We zijn nu tien jaar en heel veel stappen verder. Enerzijds ingegeven door Europees beleid, anderzijds door de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid voor verpakkingen. Bedrijven pakken nu hun verantwoordelijkheid en doen veel meer aan duurzaamheid. In 2012 moest er meer kennis komen omdat men een feitenbasis wilde, onafhankelijk en gefinancierd door het bedrijfsleven. Dat werd het KIDV. Ik heb destijds regelmatig gehamerd op een belangrijkere positie van verpakkingsdeskundigen. Mooi is te zien dat veel bedrijven hun kennis nu goed gebruiken.’

Na zes jaar verliet Klein Lankhorst het KIDV voor een functie in de consultancywereld. In 2020 kwam ze terug in de verpakkingswereld als algemeen directeur van Stichting Afvalfonds Verpakkingen. Namens de verpakkende bedrijven zorgt het Afvalfonds dat de verpakkingen worden ingezameld en gerecycled. Ook het statiegeldsysteem hoort daarbij. ‘Uiteindelijk ben ik iemand die altijd bezig wil zijn met de toekomst en hoe je zorgt dat dat de BV Nederland zowel economisch als op gebied van duurzaamheid de goede kant op gaat. Juist die combinatie vind ik belangrijk in mijn werk.’

Grote slag maken

Nederland is een van de koplopers in de Europese Unie in huishoudelijke afvalscheiding en -verwerking. ‘Maar het systeem loopt tegen zijn grenzen aan, zeker als we naar plastic kijken. Met 49 procent plasticrecycling doen we het goed, want het doel van 40 procent is gehaald.’

Dat ligt ver boven het huidig Europees doel van 22,5 procent. Het probleem is echter dat volgens de Wageningen Universiteit slechts 29% van plastic verpakkingen echt goed kan worden gerecycled. ‘We moeten naar hoogwaardiger hergebruik om de kringloop te sluiten. Er moet kwalitatief nog een grote slag worden gemaakt. Daarvoor is een betere inzameling en betere recycling nodig en dit betekent dat we met alle stakeholders moeten praten. Alleen door samen te werken kunnen we die verbeterslag maken en de verpakkingsketen echt sluiten. Een van onze doelen is om te zorgen dat er beter recyclebare verpakkingen op de markt komen en dat gaan we stimuleren via tariefdifferentiatie.

Wie verpakkingen op de markt brengt die slecht zijn te recyclen, gaat meer betalen. Ook zoeken we samen met partijen naar oplossingen voor verpakkingen die nu nog lastig te recyclen zijn, zoals folies en drankenkartons.’

Impact

Klein Lankhorst geeft een voorbeeld van de impact van tariefdifferentiatie. ‘Verduurzaming door middel van dunnere verpakkingen die slecht recyclebaar zijn omdat er laminaatlagen op zijn aangebracht, zijn uiteindelijk dure oplossingen. In kilo’s breng je minder op de markt dus betaal je minder. Maar door de slechte recycleerbaarheid val je in een hoog tarief. Anders gezegd: Zo helpen we bedrijven om echt duurzame keuzes te maken.’

Met uiteenlopende tarieven worden bedrijven dus geprikkeld en op weg geholpen naar goed recyclebare verpakkingen. ‘Vanaf 2024 wordt het voor plastic verpakkingen makkelijker om met kleine stapjes richting het einddoel te gaan, omdat er dan een groot aantal tariefdifferentiaties zijn. Als bedrijven inzetten op hergebruik of inzet van gerecyclede materialen, worden ze beloond met lagere tarieven.’

Wie naar de inzamelings- en recyclingcijfers kijkt, ziet dat het in de meeste gevallen heel goed gaat. ‘Verslappen kan niet, dus we houden papier ook goed in de gaten. Je moet de awareness hoog houden. De normen worden hoger en vanaf 2024 hebben bedrijven zelf meer invloed op de tarieven door de keuzes die ze maken. Bedrijven moeten naar hun verpakkingsafval kijken als grondstof. En erop inzetten dat zoveel mogelijk van het verpakkingsmateriaal dat ze op de markt brengen terugkomt naar de eigen bedrijfstak, zodat men minder afhankelijk is van primaire grondstoffen.’

Grondstofprobleem

Er heerst een grondstoffen schaarste waar we met z’n allen steeds meer last van krijgen. ‘Het is belangrijk dat als je verpakkingen op de markt brengt, die na gebruik dichtbij blijven zodat je ze kunt terughalen en vervolgens hergebruiken als grondstof. Op dit moment zie je dat alle partijen aan het trekken zijn. Iedereen wil zijn eigen afvalstroom hebben. Via het Afvalfonds betaal je voor de inzameling en recycling van je verpakkingen en ideaalbeeld is als men die bijdrage ziet als een investering in nieuwe grondstoffen. Het zou echt mooi zijn als dat besef blijft hangen. Over de hele linie doen we goed in Nederland. Maar het is onze verantwoordelijkheid om te pushen dat het nog beter gaat, zeker wat betreft plastic. Onze stip op de horizon is dat we zo goed innoveren en samenwerken dat er minder virgin grondstoffen hoeven te worden gekocht. Dat is beter voor onze aarde en scheelt bedrijven geld.’

Slimmere inzameling

Klein Lankhorst benadrukt dat de inzameling en recycling veel meer landelijk dekkend moeten zijn en dat daarbij vooral de schaalgrootte belangrijk is. Allerlei kleinschalige initiatieven helpen ons niet verder. ‘We willen slimmere inzamelsystemen, bijvoorbeeld in circulaire hubs, waar je als consument makkelijk allerlei waardevolle zaken kunt inleveren voor recycling. Denk aan kleine elektrische apparaten, batterijen, want dat blijft nu ook een stip op de horizon. We moeten naar een proces waarbij de consument niet na hoeft te denken over de verpakking, maar wel moet weten wat ermee te doen. We willen het makkelijker maken, zowel het inzamelen als het recyclen. Met als doel een recyclaat (plastic korrels) dat opnieuw kan worden ingezet voor een verpakking.’

Ze denkt zelfs al verder, zoals het scheiden van de mooie stromen, die bij elkaar houden en via recycling opnieuw inzetten. ‘We moeten het bespreekbaar maken in onze gesprekken met alle partijen. Alleen ga je misschien sneller, maar samen kom je verder. Daar geloof ik in.’

Golven

Voor iemand die graag dingen in beweging zet, ligt er een mooie uitdaging. Klein Lankhorst ziet voldoende mogelijkheden. ‘Als je een golf hebt en het is een goede golf, dan moet je proberen om die golf zo groot mogelijk te maken en lang te laten uitrollen. Tegen de stroom inroeien kost energie. Ik zie nu een mooi golfje van hergebruik initiatieven. Een jaar geleden was dat nog geen thema en nu zie je het komen. Ik denk dan: hoe kunnen we zorgen dat die golf groter wordt? Want het scheelt enorm als je iets maar één keer hoeft te recyclen in plaats van tien keer. Dat is beter voor het milieu, het scheelt in de kosten voor het Afvalfonds, voor het bedrijfsleven en uiteindelijk de consument. Dus het golfje herbruikbaar is nu iets wat je moet pushen. Als je dingen echt in beweging wilt zetten, moet je dat met elkaar doen, binnen je eigen organisatie en met andere organisaties. Alleen door goed samen te werken kunnen we echt het verschil maken.’

De processen die Klein Lankhorst en haar collega’s in beweging zetten, vragen om een lange adem. Daarom wordt van ieder succes, hoe klein ook extra genoten. ‘Ik kan genieten als dingen de goede kant op bewegen, maar je moet wel zorgen dat het elastiek waarmee je met elkaar verbonden bent, niet knapt. Er komt veel op ons pad met nieuwe regelgeving onder de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid en je probeert dat zo goed en effectief mogelijk te verbinden aan de toekomst.’

Goed team

Klein Lankhorst benadrukt dat het Afvalfonds Verpakkingen uitvoert wat in regelgeving is vastgelegd, maar dat het denken niet stilstaat. ‘Bij alle stappen die moeten worden gezet, kan ik terugvallen op een goed team. We hebben goede mensen aan boord. Recent hadden we een bijeenkomst met al onze organisaties, Nederland Schoon, KIDV, Nedvang, Statiegeld Nederland en het Afvalfonds, bij elkaar zo'n 100 mensen. Er was veel interactie en een enorme betrokkenheid. Je moet iets hebben met de wereld mooier maken als je bij één van onze organisaties werkt. Alleen regels uitvoeren is niet genoeg. Iedereen denkt mee hoe we samen nog beter de verpakkingsketen kunnen sluiten. Onze mensen zijn zeer gedreven en daar word ik gelukkig van.’

Milieu

De kern van het verhaal is duidelijk. Het sluiten van de afvalketen is goed voor het milieu en voor de kosten. ‘Voor een grote impact zijn kleine stappen nodig. Dat heb je nu eenmaal met transities. Ik merk dat iedereen voor het sluiten van de keten is, maar dat kosten ook meespelen. Het gaat met kleine stapjes, maar je krijgt de keten alleen in beweging als de normen hoog zijn. En als er andere prikkels zijn, zoals bijvoorbeeld grondstoffenschaarste. Iedereen moet beseffen dat de economie en milieu hand in hand gaan. Hergebruik van verpakkingen scheelt in de bijdrage aan het Afvalfonds.’

Geweldige job

Veel overleggen, eindeloos geduld hebben en blij zijn met kleine stapjes. Soms ook initiatieven niet 100% zien slagen. Het hoort allemaal bij de functie van Hester Klein Lankhorst. ‘Ik vind dit een geweldige job. Alles komt hier samen, de politiek, het bedrijfsleven, duurzaamheid en de financiering. We overleggen met de hele keten en ik zie de belangen van iedereen. En in 2030 staat onze stip op de horizon, dan willen we een circulaire en duurzame verpakkingsketen. De toenemende schaarste aan grondstoffen en klimaatverandering vragen om een goede ambitieuze aanpak. Daar komt bij dat de jonge generatie consumenten kritischer is en dus ook de publieke opinie. Bedrijven kunnen beter nu de pijn pakken, niet alleen voor hun license to operate, maar ook omdat je dan op termijn lagere kosten hebt. Dat is ook circulaire economie.’