Mike Berners-Lee over de ongemakkelijke waarheid over verpakkingen

‘Het is duidelijk dat er grote milieuproblemen verbonden zijn aan verpakkingen zoals we die nu kennen’, zei hij. ‘Maar het is even duidelijk dat we ons leven niet zonder verpakking kunnen voorstellen. De vraag is: hoe vinden we een weg door dit spanningsveld heen?’

Leven in het antropoceen

Berners-Lee plaatste verpakkingsvraagstukken nadrukkelijk in een breder perspectief. Volgens hem moeten bedrijven en samenlevingen leren denken vanuit de realiteit van het antropoceen, de tijd waarin de mens de grootste invloed heeft op ecosystemen.

‘Decennialang maakte het niet zoveel uit dat we steeds machtiger werden’, lichtte hij toe. ‘De planeet was groot en veerkrachtig. Maar nu is de balans gekanteld. We kunnen ons niet langer gedragen alsof we in een pre-antropoceen tijdperk leven. Dat betekent dat veel van onze economische en politieke modellen, maar ook onze manier van zakendoen, snel aangepast moeten worden.’

Hij wees erop dat klimaatverandering slechts één symptoom is van een bredere crisis. Biodiversiteitsverlies, vervuiling en de manier waarop we landbouw en voedselproductie organiseren, vormen samen een veelkoppig probleem.

Klimaat en de macht van fossiele brandstoffen

Berners-Lee sprak openhartig over de teleurstellende resultaten van internationale klimaattoppen. ‘We hebben inmiddels 29 COP conferenties gehad, en toch zien we geen enkele afbuiging in de curve van broeikasgasuitstoot. We versnellen het probleem zelfs’, stelde hij. Volgens hem komt dat onder andere door de invloed van de fossiele industrie. ‘Deze sector heeft er alles aan gedaan om te voorkomen dat beleid zich richt op wat echt nodig is: het in de grond laten van fossiele brandstoffen.’

Hij benadrukte dat het benoemen van deze realiteit niet bedoeld is om somber te stemmen, maar juist om tot effectieve actie te komen. ‘Door het onder ogen te zien, hebben we voor het eerst een kans om echt iets te veranderen.’

Plastic als symbool

Een belangrijk deel van de keynote ging over plastic en de rol van verpakkingen daarin. Berners-Lee schetste de snelle groei: ‘De plasticproductie verdubbelt ongeveer elke vijftien jaar. Dat betekent dat er in 2040 twee keer zoveel plastic in het milieu, maar ook in onze lichamen zit als nu.’

Hij wees op de gezondheidsrisico’s van microplastics en de duizenden chemicaliën die erin verwerkt zijn. ‘We weten dat een deel daarvan hormoonverstorend werkt en mogelijk bijdraagt aan ziekten en vruchtbaarheidsproblemen. Het is een serieuze kwestie, juist omdat plastic zo permanent is.’

Tegelijkertijd erkende hij de waarde van plastic. ‘Het is een geweldig materiaal dat ons veel voordelen biedt. Maar het is ook een voorbeeld van hoe de mensheid technologie omarmt zonder voldoende vooruit te kijken. Plastic is daardoor een symbool geworden van onze onvoorbereidheid op het antropoceen.’

Kansen voor de verpakkingsindustrie

Berners-Lee riep de aanwezige merkeigenaren en retailers op om zich af te vragen of hun bedrijfsmodellen klaar zijn voor een duurzame economie. ‘De wereld zal verpakking blijven nodig hebben, maar waarschijnlijk minder in volume en anders van vorm. Wanneer consumenten echt wakker worden en alleen nog de meest duurzame opties willen kopen, vormt dat voor sommige bedrijven een bedreiging en voor andere een kans. De vraag is: in welke categorie valt uw bedrijf?’

Hij benadrukte ook het belang van verhalen. ‘De narratieven die bedrijven uitdragen, zijn cruciaal. Consumenten zullen zich laten leiden door geloofwaardige en eerlijke verhalen over duurzaamheid. Greenwashing gaat steeds minder werken.’

Persoonlijke moed en leiderschap

Een terugkerend thema in zijn lezing was de noodzaak van persoonlijk leiderschap. Berners-Lee moedigde de zaal aan om niet te wachten op anderen. ‘Iedereen denkt dat anderen minder ambitieus zijn dan ze werkelijk zijn. Daardoor ontstaat er een enorme kloof tussen wat mensen willen en wat ze denken dat de rest wil. Dat betekent dat de meesten wachten tot iemand anders het initiatief neemt.’

Zijn oproep was duidelijk: ‘Als je in een vergadering zit waar besluiten worden genomen die niet in verhouding staan tot de duurzaamheiduitdaging, wees dan degene die dat aankaart. Het voelt ongemakkelijk om de enige te zijn, maar de kans is groot dat anderen in de kamer hetzelfde denken en wachten tot iemand het zegt.’

Hoopvolle afsluiting

Ondanks de stevige boodschappen sloot Berners-Lee positief af. ‘Het is nog steeds een prachtige wereld, en het voelt goed om te werken aan de juiste dingen. We kunnen een betere toekomst creëren, maar daarvoor is moed en visie nodig. Voor de verpakkingsindustrie geldt dat in het bijzonder. Jullie werk is symbolisch én praktisch van enorme betekenis. Dus wees dapper, en maak de keuzes die passen bij het antropoceen.’

Met die woorden liet hij de aanwezigen achter met een duidelijke boodschap: de verpakking van morgen gaat niet alleen over materialen en technologie, maar ook over waarden, moed en leiderschap.