Op 28 februari 2018 opende Ekoplaza (onderdeel van Udea) een plasticvrije pop-up store in Amsterdam. De biologische supermarkt bewees hiermee dat het mogelijk is om voedsel- en drankproducten te verpakken zonder plastic. Het initiatief leverde veel connecties en kennis op die nu wordt toegepast in het huidige assortiment.
Eén wand van het vergaderzaaltje waar het interview plaatsvindt is in zijn geheel bedekt met een levensgrote onderwaterfoto van de zee vol met plastic afval. De foto is als een reminder voor de duurzame drijfveren van Udea. Steven IJzerman, kwaliteitsmanager en verantwoordelijk voor duurzaamheid bij Udea, windt er dan ook geen doekjes om: ‘De beste verpakkingsoplossing is helemaal geen plastic gebruiken. Recycling is natuurlijk een goed alternatief, maar wil je het milieuprobleem rondom verpakken oplossen dan moet je stoppen met het gebruik van plastic. Dat is een lastige en misschien wel een onmogelijke opgave en dat beseft ons bedrijf terdege. Het is echter goed om een stip op de horizon te zetten en na te denken over wat we willen we in de toekomst. Dat is onze manier van werken waarmee we de afgelopen jaren stappen hebben kunnen maken.’
Eyeopener
De pop-up store in Amsterdam was onder meer bedoeld als eyeopener voor consumenten. Ekoplaza wilde in 2018 laten zien welke alternatieven er zijn voor plastic. Denk aan glas, papier, metalen zonder coating en composteerbare verpakkingen van PLA.
‘Mensen herkennen PLA niet als een alternatief voor het conventionele plastic’, zegt IJzerman. ‘Het ziet er uit als gewoon plastic en het voelt aan als plastic, maar het is een duurzaam alternatief. We hadden het PLA in de pop-up store nodig want we wilden alle gemakken van de bestaande supermarkten in stand houden door het bieden van gemak, efficiency, schaalbaarheid. Dus niet alles vanuit bulk verkopen maar verpakkingen inzetten om het schaalbaar te maken. De verpakkingsvrije winkel is een mooi streven, maar in de praktijk is het lastig om er een commercieel succes van te maken. Mensen willen nu eenmaal gemak, zijn druk en verwend. Voorverpakte producten zijn daarom onmisbaar.’
Ekoplaza heeft tegenwoordig in haar winkels wel enkele tapsystemen voor droge voedingswaren, zoals rijst en noten, maar ziet dat niet als enige oplossing. ‘Voor het verpakkingsprobleem zijn meerdere oplossingen, zoals recyclebaar, biodegradeerbaar, statiegeld, hervulbaar en geen verpakkingen. Wij werken aan al deze verschillende thema’s om zo duurzaam mogelijk te zijn.’
Meer kennis
‘Het grootste succes van de pop-up store was dat we meer bekendheid hebben gekregen, waardoor meer verpakkingsleveranciers en -experts ons geholpen hebben om onszelf verder te ontwikkelen. Het kennisniveau binnen Udea is fors verhoogd waardoor we betere keuzes kunnen maken.’
‘Terug kijkend zijn we er met enige bravoure ingestapt en hebben we ons hoofd boven het maaiveld uitgestoken. Mensen willen dan graag met je in contact komen om er over te praten. Mede hierdoor hebben we samen met onze leveranciers mooie ontwikkelingen kunnen doen de afgelopen jaren.’
Eén van die ontwikkelingen is de verpakkingsrange van Luna e Terra, dat onder het demeter keurmerk valt. Deze leverancier gebruikt voornamelijk papier en glas. Hun graan- en meelproducten bijvoorbeeld, verpakken ze sinds kort in stevige papieren zakken. Ondanks de benodigde seallaag zijn deze zakken volledig recyclebaar zijn. En ze hebben een licht transparant kijkvenster van pergamijn zodat de consument de inhoud kan zien.
Vleesbakje
Ekoplaza stoeit bij sommige categorieën nog met de toepasbaarheid van composteerbare verpakkingen, vertelt IJzerman. ‘Ik ben een voorstander van composteerbaar, zeker als de end of life goed is geregeld. Het vleesbakje van PLA is echter een verpakking die je niet snel bij het groente-, fruit- en tuinafval (gft) doet. Daarom hebben we voor ons merk Lebon nu nog gekozen voor een vleesbakje van FSC-karton gecombineerd met een plastic folie (welk materiaal?) die eenvoudig is te scheiden. Het voordeel van deze combinatie van kartonnen bakje, sleeve en een plastic folie is dat je het aandeel plastic reduceert.’
Binnen het groenten- en fruitsegment is Ekoplaza wel een groot voorstander van composteerbaar. Daarom past ze bijvoorbeeld voor haar biologische gekweekte zachtfruit een pulpbakje toe dat gemaakt is van rijstvezels, een materiaal op basis van rijststengels die voorheen werden verbrand. Een transparante PLA-deksel sluit het bakje af. ‘Hier is het wel logische om de verpakking in de gft-bak te gooien. Als je resten hebt, zoals pitjes, stengels of schillen, kan je het als één geheel in de gft-bak gooien.’
Biologisch
De biologische aardbeien van Ekoplaza zijn verpakt in een volledig kartonnen bakje. Gestanste gaten in de deksel zorgen dat de inhoud zichtbaar is en in de bodem is een honingvormig rooster gestanst dat zorgt voor enige vering en ventilatie tijdens transport. Rondom de verpakking wordt het verhaal vertelt van kweker Johan Tielen van Bio Brothers die zijn aardbeien in een bedje van stro kweekt om te zorgen dat de planten droog blijven. “Echte strawberries dus”, vermeldt de kweker.
IJzerman: ‘Het hele pakje kan bij het oud papier en wordt gerecycled. De papierindustrie is een industrie die zich heeft bewezen. Een plastic bakje zou een slechte keuze zijn, want de kans dat die wordt gerecycled is klein.’
Uitdaging
Het duurzaam verpakken van ijs is een andere uitdaging voor Ekoplaza. Het nieuwe vegan ijs van producent Ice Cream Factory zit in een volledig composteerbare ijsverpakking van papier met een composteerbare coating aan de binnenzijde. Deze mag niet bij het oudpapier, maar wel bij het restafval. De super wil geen plastic, dus heeft ze voor een composteerbaar alternatief gekozen. Helemaal optimaal is het niet, geeft IJzerman toe. ‘De verpakking zal in de praktijk vaak bij het restafval komen, net als alle andere ijsverpakkingen. Het zou echter een oplossing kunnen zijn voor minder restafval, maar dan kom je weer op de discussie wat te doen met dit soort verpakkingen in de end of life. Worden ze gecomposteerd of niet.’
‘Er zijn onderzoeken dat degradeerbare verpakkingen wel composteren en het proces niet verstoren. In Nederland composteren de installaties snel op hoge temperaturen. Onderzoekers hebben in die installaties gekeken of deze verpakkingen composteren. Het blijkt dat ze wél composteren. Het argument dat ze niet composteren is wetenschappelijk aantoonbaar niet waar. Een andere reden is dat recycleaars vinden dat verpakkingen de kwaliteit van de compost niet verbetert. Dat argument kan ik mij voorstellen.’
‘Maar als de afvalindustrie in het kader van de circulaire economie wil dat afvalstormen weer grondstoffen worden, dan moet je van de reststromen af en dan zijn composteerbare verpakkingen een goede oplossing. Bij kunststof houd je altijd multilayers of kleine wikkels over die niet worden gerecycled, dus je kan jezelf afvragen waarom er niet wordt gekozen voor composteerbare verpakkingen. Daar zou wel wat langer en disruptief over nagedacht mogen worden.’
