Packaging Podcast: hoe data de verpakkingswereld verandert

Petra van der Molen begon haar loopbaan als wetenschapper in de moleculaire biologie, maar tijdens de coronapandemie opende zich een onverwachte deur bij Albert Heijn. Het bedrijf zocht iemand om een team voor verpakkingsdata op te bouwen. Van der Molen: ‘Ik was meteen gegrepen door de combinatie van  structuur, processen en duurzaamheid.’ De opdracht: een jong team leiden en betrouwbare data verzamelen over duizenden  verpakkingen in het assortiment. Dat bleek pionierswerk.

Meer dan maat en gewicht

Verpakkingsdata is veel meer dan afmetingen en gewicht. ‘We vragen leveranciers bijvoorbeeld naar materiaalsoorten, coating, etiketten, compliance met internationale en eigen beleidsrichtlijnen, en recycleerbaarheid’, zegt Van der Molen. Elk element van een verpakking – potje, dop, etiket – wordt apart bevraagd. Zo ontstaat een gedetailleerd beeld van de  totale verpakking. Het detailniveau ligt hoog, soms hoger dan leveranciers gewend zijn. ‘Voor veel leveranciers betekende dit een cultuuromslag. Vooral kleinere bedrijven hadden daar in het begin moeite mee. Maar we bieden hulp, begeleiden en trainen. Geen enkele partij is afgehaakt.’

Waarom al die data?

De belangrijkste reden is duurzaamheid. Met goede data kan Albert Heijn heel precies sturen op verpakkingsverbetering. Een concreet voorbeeld: de 2-literverpakking voor halfvolle melk werd in 2023 recyclebaar gemaakt. ‘Door het papieren etiket te vervangen door een kunststofvariant dat afwasbaar is onder 40 graden, konden we de recyclebaarheid aanzienlijk  verbeteren. Het kostte investering en herinrichting van de productielijn, maar het leverde 930.000 kilo extra recyclebaar plastic op – per jaar.’
We gebruiken data ook om impactgebieden te identificeren: ‘We kijken niet alleen naar wél of niet recyclebaar, maar combineren dat met verkoopaantallen. Een kleine verbetering op een groot volume geeft immers grote winst.’

Puzzelen en structureren

Het team van Van der Molen bestaat niet uit zes verpakkingstechnologen. ‘We hebben mensen met een achtergrond in scheikunde, business analytics, communicatie en programmeervaardigheden. We maken dashboards, analyseren patronen, schrijven handleidingen voor leveranciers. Data is puzzelen en structureren – dat vraagt om andere competenties dan alleen kennis van materialen.’
Ook andere bedrijven die verpakkingsdata willen gaan  gebruiken, adviseert ze om breder te kijken dan alleen naar verpakkingsspecialisten. ‘Het draait om samenwerking, analytisch vermogen en communicatie.’

Duurzame keuzes beloond

Een belangrijke stimulans voor betere verpakkingen is de zogenoemde tariefdifferentiatie in de afvalbeheerbijdrage van Verpact. Verpakkers betalen voor het afval dat hun producten veroorzaken. Hoe beter de verpakking recyclebaar is, hoe lager die bijdrage. ‘Er zijn vijf duurzaamheidscriteria die bepalen of je korting krijgt, waaronder kleur. Transparant of wit  plastic scoort bijvoorbeeld beter dan zwart of paars. Daarom vragen wij ook naar kleur in onze dataset.’ Volgens Van der Molen loont het echt: ‘De korting op de afvalbeheerbijdrage levert aantoonbare besparingen op.’

Samenwerking noodzaak

Toch zijn er ook knelpunten. Zo is er in de markt weinig uniformiteit. ‘Albert Heijn stelt bepaalde vragen aan  leveranciers, maar andere retailers vragen weer iets anders. Dat zorgt voor extra werk en frustratie bij producenten.’ Ze ziet een oplossing in samenwerking via platforms als GS1 – een organisatie die standaarden ontwikkelt voor productinformatie.
‘GS1 werkt aan een verpakkingsmodule waarin retailers in de Benelux gegevens kunnen invoeren. Maar er is nu nog weinig controle op datakwaliteit. En zonder controle zijn de gegevens onbruikbaar voor beleid of wetgeving.’ Van der Molen pleit dan ook voor eenduidigheid in definities én controle op juistheid: ‘Alleen dan kunnen we echt werk maken van verduurzaming op grote schaal.’

Gezonde scepsis over AI

Wat kan data nog meer betekenen?
‘Data helpt ook bij compliance: het kunnen aantonen dat je voldoet aan wetgeving. Als er een audit komt, willen we niet alles opnieuw moeten uitzoeken.’ En hoe zit het met AI? Van der Molen is voorzichtig positief. ‘AI kan helpen bij automatische validatie. Als er een tube is, moet er ook een  dop zijn – dat kun je straks automatisch controleren op basis van foto’s of tekst. Maar de hype ligt altijd op de loer. De echte impact van AI zie je pas over jaren.’

Succesverhalen

Het werk van Van der Molen en haar team speelt zich  grotendeels achter de schermen af, maar de consument merkt er wél wat van. Succesverhalen als de overstap van bak naar zak bij gehaktverpakkingen of de afschaffing van siliconen valves en PVC zijn directe gevolgen van datagestuurde analyse. Maar niet alles gaat vlekkeloos. ‘De overstap van doos naar zak bij kattenbakkorrels leidde tot scheurende zakken op pallets in het distributiecentrum. Daar moeten we nog iets op verzinnen.’
In 2025 wil Albert Heijn opnieuw stappen zetten. ‘We hebben in kaart welke verpakkingen nog niet recyclebaar zijn en waarom. Nu willen we met leveranciers oplossingen implementeren.’ Als voorbeeld noemt ze soep in een zak met aluminiumlaminaat en transparante kunststofzakjes met papieren etiketten. Het werken met verpakkingsdata kost geld, erkent Van der Molen. ‘Maar het levert ook veel op: lagere afvalkosten, minder materiaalgebruik, betere compliance, en duidelijkere keuzes.’