Het Hogerhuis-lid wees op iets wat volgens haar vaak onderbelicht blijft: 'plastic hoort niet thuis in een circulaire economie. Materialen als glas, staal en aluminium kunnen hun rondjes blijven draaien. Papier heeft een beperkte, maar nuttige levensduur. Plastic daarentegen wordt eigenlijk altijd afgewaardeerd. Zelfs wanneer het wordt ingezameld, gesorteerd en gewassen, geeft het vooral micro- en nanoplastics af en belandt het na verwerking meestal in producten van lagere kwaliteit. Een deel daarvan komt uiteindelijk alsnog als afval in het milieu terecht.'
Vragen over houdbaarheid
Bennett benoemde ook iets wat veel consumenten niet weten: 'nieuw plastic kan duizenden verschillende chemicaliën bevatten. En gebruikt plastic kan resten van pesticiden, farmaceutische middelen of andere stoffen vasthouden. Daarom wordt gerecycled plastic dat weer in contact komt met voedsel vaak gemengd met nieuw materiaal om risico’s te verminderen. Onderzoek laat bovendien zien dat bekende stoffen, zoals bisfenol A en antimonium kunnen migreren uit flessen die deels uit gerecycled PET zijn gemaakt. Dat roept vragen op over de houdbaarheid van deze vorm van hergebruik.'
Daarbovenop komt de schaal van het probleem. 'Wereldwijd is inmiddels meer dan tien miljard ton plastic geproduceerd. Jaarlijks komt daar zo’n 460 miljoen ton bij. Terwijl de markt voor fossiele brandstoffen krimpt, zien producenten in plastic een manier om hun afzet veilig te stellen. De verwachting is dat de productie richting 2050 kan verdrievoudigen. Dat betekent dat meer koolstof uit de grond wordt gehaald, verwerkt en uiteindelijk – direct of indirect – in het milieu terechtkomt.'
'Misleidend'
'In dat licht klinkt de term "geavanceerde recycling" misleidend. Methoden waarbij plastic wordt verhit of chemisch afgebroken leveren vooral nieuwe petrochemische producten op die later worden verbrand. Dat maakt het eerder een vorm van afvalverwerking dan een stap richting circulariteit.'
Bennett pleit daarom voor een verschuiving van aandacht: niet naar de consument, maar naar de producent. 'De meeste mensen hebben weinig keus als ze boodschappen doen; de verpakkingen liggen er al. De verantwoordelijkheid ligt bij de bedrijven die plastic blijven inzetten en bij de overheden die dat toestaan. In een recent rapport werd bovendien duidelijk hoe vaak de industrie claims over recyclebaarheid heeft aangedikt of misleidend gepresenteerd.'
'De gevolgen zijn wereldwijd zichtbaar. In productielanden worden gemeenschappen blootgesteld aan schadelijke stoffen. Aan het einde van de keten belandt een groot deel van het plastic in landen die weinig middelen hebben om het afval veilig te verwerken. Tussen deze twee uitersten proberen wij het probleem te verzachten met recycling, maar dat blijft volgens Bennett een beperkte oplossing: een laatste redmiddel wanneer verminderen en hergebruik niet mogelijk zijn.'
'De vraag die dan overblijft is simpel: als de meeste plasticproducten niet passen in een circulair systeem, waarom liggen ze dan nog steeds in onze winkels?' Bennett vraagt de overheid om duidelijkheid en daadkracht. 'Minder plastic gebruiken is geen futuristisch doel, maar een noodzakelijke stap. Niet alleen om het afval te beperken, maar om te voorkomen dat we nog meer schadelijke materialen aan de leefomgeving toevoegen.'
'Als we echt vooruit willen, moeten we minder leunen op symbolische maatregelen en meer op structurele keuzes. Het begint bij erkennen dat sommige materialen onze kringlopen niet kunnen sluiten. Plastic staat daarbij bovenaan de lijst.'
Tegengeluiden
Tegelijkertijd laat de stroom reacties op Bennetts speech zien dat het debat over plastic complexer is dan een eenvoudig "weg ermee". R&D-wetenschapper Fabio Lamberti wijst er bijvoorbeeld op dat bepaalde kunststoffen – zoals PET en HDPE – vandaag al in gesloten kringlopen worden gerecycled en dat chemische depolymerisatie bij sommige polymeren geen verbranding is, maar een manier om monomeren terug te winnen. Volgens hem gebruiken de meeste verpakkingen bovendien niet duizenden additieven, maar hooguit enkele, en is de voorstelling van 16.000 ‘toxische’ stoffen in alle plastics misleidend.
In zijn woorden is dit ‘een speech die is gemaakt voor verontwaardiging, niet voor zorgvuldige chemie’. Hij pleit voor beleid dat uitgaat van feiten: aanpak van slecht ontwerp, gebrekkige inzameling en zwakke regulering, in plaats van het volledig afschrijven van kunststof als materiaal. Dat weerwoord onderstreept dat de kern van de discussie misschien minder gaat over de vraag óf plastic een plek kan hebben in een circulaire economie, en meer over de voorwaarden waaronder – en hoeveel – we ervan willen blijven gebruiken.
De reacties op Bennetts toespraak laten zien hoe scherp de lijnen in het debat over plastic inmiddels zijn. Aan de ene kant staan wetenschappers, technici en industrievertegenwoordigers die haar uitspraken factueel onjuist of eenzijdig vinden en benadrukken dat verbeterde recycling en beter beleid de sleutel zijn. Aan de andere kant reageren milieuorganisaties, activisten en bezorgde professionals die juist vinden dat de risico’s van plastic en microplastics stelselmatig worden gebagatelliseerd. Wat overeind blijft, is dat niemand tevreden is met de status quo – maar dat er grote verdeeldheid is over de vraag of vooral het materiaal of vooral het systeem op de schop moet.
Juist daar, in dat spanningsveld tussen systeemkritiek en technische mogelijkheden, zal het gesprek de komende jaren gevoerd moeten worden.
.png)
