Eind vorige eeuw gingen bedrijven kritischer naar consumentenverpakkingen kijken met betrekking tot het milieu. Reductie was toen de gemakkelijkste verandering om door te voeren. Ontelbare tonnen materiaal werden uit de afvalstroom gehaald door verpakkingen te optimaliseren en daarmee minder materiaal te gebruiken.
Toen het laaghangende fruit eenmaal was geplukt werd recycling het volgende belangrijke aandachtsgebied, waarbij hergebruik vrijwel geheel buiten beschouwing werd gelaten.
‘Hoewel recycling nog steeds belangrijk is, is het lang niet genoeg’, adviseert de white paper The New Reuse Economy van de Amerikaanse non-profitorganisatie Upstream. ‘Ergens zijn we vergeten dat de eerste twee R's – reduce en reuse – belangrijker zijn voor het milieu dan recycle.’
De Ellen MacArthur Foundation onderstreept dit met haar rapport ‘Reuse – Rethinking Packaging’. Het rapport schetst de financiële en ecologische mogelijkheden van herbruikbare verpakkingen en de grote voordelen van hergebruik ten opzichte van eenmalig gebruik.
Sinds 2020 kunnen Albert Heijn klanten zeventig verschillende producten verpakkingsvrij kopen bij bij drie AH XL's. Verdere uitrol wordt dit jaar verwacht.
Afvalvermindering
Er zitten diverse voordelen aan het gebruik van hervulbare duurzame verpakkingen. De belangrijkste is natuurlijk dat door hergebruik de vraag naar nieuwe verpakkingsmaterialen minder wordt, wat op zijn beurt de productie van verpakkingsafval vermindert. Daarnaast zorgt het voor energiebesparing, want er hoeven niet voortdurend nieuwe verpakkingen worden vervaardigd.
Hoewel de initiële kosten van hervulbare verpakkingen hoger kunnen zijn, leidt hergebruik tot lagere kosten op de lange termijn. Bedrijven die overschakelen op hervulbare systemen kunnen besparen op verpakkingsmaterialen en transportkosten.
En zeker niet onbelangrijk voor de brand owners is dat consumenten steeds meer waarde hechten aan duurzame ontwikkelingen. Bedrijven die investeren in hervulbare verpakkingssystemen kunnen hun imago verbeteren en het vertrouwen van milieubewuste consumenten winnen.
De Ellen MacArthur Foundation identificeert in haar rapport vier modellen van hervulbare/herbruikbare verpakkingen.
Vier modellen van hergebruik
De Ellen MacArthur Foundation identificeert in haar rapport vier modellen van hervulbare/herbruikbare verpakkingen. Deze verschillen elk in termen van eigendom en waar het afvullen plaatsvindt, in- of buitenshuis. Zo vullen bij het Refill on the go model gebruikers hun herbruikbare container buitenshuis bij, bijvoorbeeld via een dispensersysteem in de winkel. Bij het Return from home model wordt de herbruikbare verpakking bij de gebruiker thuis opgehaald door een logistieke dienst ophalen/retourneren. Het derde model is Return on the go. Bij dit systeem brengen gebruikers de verpakkingen terug naar een winkel of een afgiftepunt, zoals een statiegeldautomaat of brievenbus. Het laatste model is Refill at home. In een Refill-at-home-systeem vullen gebruikers hun herbruikbare verpakking thuis bij, bijvoorbeeld met navullingen die via een abonnementsdienst worden geleverd of in de detailhandel worden gekocht. Enkele voorbeelden van Refill-at-home-producten zijn huishoudelijke schoonmaakmiddelen of producten voor persoonlijke verzorging.
Uitdagingen en toekomstperspectief
Hoewel hervulbare verpakkingssystemen veelbelovend zijn, zijn er ook uitdagingen. Denk aan logistieke kwesties, zoals het opzetten van een retourtraject en systemen voor efficiënte terugname, schoonmaak en vullen. Daarnaast is er een hoge omloopsnelheid nodig om retoursystemen rendabel te maken, meent Roland ten Klooster, professor Packaging Design and Management U Twente. ‘De Bruine Nederlandse Retour fles is een voorbeeld hiervan, dat werkt heel goed. Bij koffiemelk is dat ook geprobeerd, maar dat werkte niet. De consument heeft vaak één flesje in het keukenkastje staan en doet daar minstens één week mee. Hierdoor moet de koffiemelkproducent zo’n drie tot vier maal meer verpakkingen in omloop brengen dan een bierproducent.’
‘LCA-technisch gezien is de haalbaarheid van hervulbare verpakkingen afhankelijk van de trip rate’, zegt Tom Ligthart, LCA-expert TNO. ‘Deze moet voorbij een bepaald omslagpunt liggen om het milieutechnisch interessant te maken. Verder is het de vraag hoe de consument omgaat met herbruikbare verpakkingen. Biedt die ze iedere keer weer aan voor de retourzending of verdwijnt de verpakking alsnog bij het afval.’
Tot slot moet de consument het zien zitten. Gemak speelt daarbij een centrale rol. De herbruikbare verpakking moet kwalitatief goed zijn en lang mee kunnen gaan en het navullen mag geen geknoei opleveren.
Uber Eats-klanten in het centrum van Londen krijgen sinds vorig jaar de mogelijkheid om hun afhaalmaaltijden in herbruikbare containers te bestellen en deze eenvoudig te retourneren in een poging om verpakkingen voor eenmalig gebruik te reduceren.
Verschuiving naar herbruikbare duurzame verpakkingen
De toekomst van de herbruikbare verpakking lijkt er positief uit te zien. Europese regelgeving stuurt aan op hergebruik en steeds meer bedrijven onderzoeken de mogelijkheden van herbruikbare verpakkingen of maken een eerste stap, zoals recentelijk McDonald’s, Marks & Spencer, Lidl, Smirnoff en Ahold. Zij zien in dat hervulbare verpakkingen en -systemen een cruciale rol kunnen spelen in het realiseren van een meer duurzame en circulaire economie.
De nieuwe herbruikbare bakjes van de Boston University bieden studenten, personeel en docenten de kans om duurzamer om te gaan met verpakkingen.
